امروز: جمعه 10 فروردین 1403
دسته بندی محصولات
بخش همکاران
بلوک کد اختصاصی

مقاله بررسی تعزیه

مقاله بررسی تعزیه دسته: علوم انسانی
بازدید: 11 بار
فرمت فایل: doc
حجم فایل: 17 کیلوبایت
تعداد صفحات فایل: 15

مقاله بررسی تعزیه در 15 صفحه ورد قابل ویرایش

قیمت فایل فقط 9,100 تومان

خرید

مقاله بررسی تعزیه در 15 صفحه ورد قابل ویرایش

فهرست مطالب

خاستگاه و زمان پیدایی تعزیه خوانی ۴
پیوند تعزیه با اسطوره و آیین ۴
پایگاه تکوین تعزیه خوانی ۶
پیوند تعزیه با دین و مذهب ۱۰
تعزیه، رفتاری آیینی ۱۳
تعزیه، تکرار تاریخ در اسطوره ۱۵
صورت های ادبی و نمایشی تعزیه ۱۷
تعزیه نامه ۱۷
تعزیه خوانی ۲۰
تعزیه خوانی، یک بازی نمایشی مقدس ۲۰









خاستگاه و زمان پیدایی تعزیه خوانی

پیوند تعزیه با اسطوره و آیین

بحث و گفتگو درباره خاستگاه تعزیه و زمان پیدایی تعزیه خوانی در جامعه ایران، دو موضوع بسیار مهم در تاریخ تعزیه پژوهی بوده است. پژوهشگرانی كه در زمینه تعزیه و تعزیه خوانی بررسی و تحقیق كرده اند در مورد اصل و منشأ و تاریخ پیدایی تعیه خوانی نظرهایی گاه مشابه و گاه متفاوت با یكدیگر ارائه داده اند. هیچ یك از تعزیه پژوهان نیز در پژوهش های خود در زمینه خاستگاه و پیدایی تعزیه خوانی به یك نتیجه و نظر دقیق و قطعی نرسیده اند و همچنان راه جست و جو و تحقیق درباره این مقوله گشوده مانده است.

در سرزمین های كهن جهان، بیشتر نمایش های كلاسیك رشته پیوندی با نمایش های آیینی و ریشه در اسطوره ها، افسانه ها، عقاید و باورها و به طور كلی فرهنگ عامه مردم داشته اند. مثلاً، آیین نیایش و بزرگداشت دیونیسوس[1]، یا باكوس[2]، خدای تاكستان ها و باروری و شور و جذبه عارفانه، بن مایه نمایش های كلاسیك تراژدی و كمدی یونانی بوده اند. ترائوره[3] (بی تا: 33) با اشاره به این موضوع و استناد به عقیده برخی نویسندگان درباره شكل گرفتن تراژدی و كمدی هجو آمیز یونان بر اساس آیین های سری دیونیسوسی و مراسمی كه به افتخار باكوس برپا می شده است، می نویسد: «نمایش های آتن، حتی پس از شناخته شدن به عنوان آثار ادبی و جدایی از مذهب،  برای مدتی طولانی بخشی از مراسم جشن و سرور بوده اند».

ایرانیان شیعه نیزبه یقین در ساختن تعزیه و به نمایش درآوردن واقعه های كربلا و حدیث مصائب سیدالشهدا به سنت نمایش های آیینی ایرانیان قدیم و شیوه اجرای مناسبك و آیین های نیاكان خود و پاره ای از عناصر اسطوره ای و حماسی سازنده نمایش های آیینی نظر داشته و از آنها بهره گرفته اند. یكی از نویسندگان مصری می‌نویسد كه ایرانیان با پیش زمینه هنر تیاتر كه در جامعه داشتند، توانستند از شهادت امام حسین (ع) و اصحابش درام های مذهبی بیافرینند، در صورتی كه عرب ها هیچ گاه به این اندیشه نیفتادند كه از این وقایع بهره بگیرند، زیرا در میانشان هنر نمایش، سنت نبود (ابوالنقه، 69:1367).

نمایش «مصایب میترا» و «سوگ سیاوش» در ایران به احتمال قوی خاستگاه یا اصلی ترین نمونه از آیین های زمینه ساز نمایش «مصایب امام حسین» و وقایع كربلا بوده و این دو آیین در شكل گیری تعزیه خوانی تأثیر داشته اند.

ایرانیاین مهرپرست به هنگام برگزاری مناسك آیین خود، واقعه «مصایب میترا» را نیز به نمایش درآورده اند. در این نمایش چند تن از نقش آفرینان صورتك هایی بر جهره خود می زدند و روی سكویی كه پیروان آیین مهری برای نیایش های مذهبی ساخته بودند، می رفتند و همراه نیایش، واقعه مصایب مهر را نشان می دادند (رضوانی: 167:1357).

در سال مرگ سیاوش، مردم بخارا همراه آیین سوگواری سیاوش شهادت او را نمایش می دادند. در این نمایش، شبیه سیاوش را می ساختند و در عماری یا محملی می‌گذاشتند. این عماری یا محمل كه چهار سویش باز بود روی دوش می گرفتند و مویه كنان و سینه زنان در گذرگاه ها می گرداندند.

برخی از پژوهشگران، عناصری از اساطیر بین النهرینی، آناتولیایی و مصری را نیز در شكل دادن به آیین نمایشی تعزیه مؤثر دانسته و اسطوره تموز، رب النوع جوان بین النهرین را یكی از نمونه های تأثیرگذار بر تعزیه یاد كرده اند (یار شاطر، 135:1367).

برخی دیگر مسایب حضرت مسیح و شخصیت های افسانه ای و تاریخی دیگر در فرهنگ و سنت های هند و اروپا و سامی را در شكل گیری آیین تعزیه خوانی مؤثر می‌دانند. (بیمن، 30:1979).
پایگاه تكوین تعزیه خوانی

تعزیه خوانی بیرون از حوزه مسجد و منبر و حیطه عمل و نفوذ دستگاه رسمی مذهب و دور از نظر و رأی جامعه روحانیت و در میان توده مردم دیندار و متعصب كوچه و بازار تكوین یافت و شكل گرفت. در آغاز، بسیاری از فقیهان سنت گرا با شبیه و تشبیه و تعزیه خوانی مخالفت می كردند و به لباس معصومان درآمدن و در نقش آنان ظاهر شدن و شبیه درآوردن های مذهبی را گناه و اهانت به ساحت مقدس ائمه اطهار می دانستند. این گروه روحان معتقد بودند كه نباید به قصد عزاداری برای سیدالشهداء و اهل بیت و یاران او، و برا انجام دادن هر كار ثواب یا مستحب به كاری ناشایست و حرام دست زد. مثلاً، حاج زین العابدین كرمانی در رساله هفتاد مسأله، لازمه «شبیه به اهل بیت» را «علاوه بر جسارت و سوء ادب» به انبیاء و اولیاء، «تشبیه مردان به زنان» می دانست و می‌گفت این كار «در شرع مذموم است» (ستاری، 32:1370 حاشیه).

پس از اینكه تعزیه خوانی در جامعه ایران جا افتاد و علاقه توده مردم دیندار شیعه را به سوی خود كشانید، روحانیان سنت گرا با مشاهده شور و هیجان مردم به حضور در مجالس تعزیه خوانی، و دریافت شدید نمایش مصایب ائمه بر عامه مردم و نزدیك كردن بیش از پیش مردم به مذهب و دستگاه مذهبی، دست از مخالفت با تعزیه خوانی كشدیند و رفته رفته به پذیرش آن تن در دادند و اجرای تعزیه را با رعایت شرایطی مجاز و مشروع دانستند.

سوگواری های شیعان بغداد در سده 4 ق را می توان آغازی ترین شكل پیدایی نمایش مصایب حضرت سیدالشهداء، امام حسین (ع) به شمار آورد. بنابر گزارش هایی كه از جغرافی نویسان و تاریخ نویسان اسلامی درباره وقایع سال 352 ق در دست است، به دستور و تشویق معزالدوله دیلمی شیعیان در روز عاشورا با بستن بازارها و تعطیل كا و خرید و فروش گرد هم می آمدند و در نمایشی حزن انگیز به سوگواری می پرداختند. در این روز خیمه هایی در بازارها برپا می كردند و پلاس از خیمه ها و دكان های خود می آویختند و زنان موی سر را پریشان و صورت های خود را سیاه می كردند و در كوچه ها راه می افتادند و مویه كنان نوحه سرایی می كردند و به سر و روی خود می‌زدند (به نقل از فهیمی، 466:1357-467).

مهمتر از نمایش های سوگ شیعیان، اشاره ابن اثیر در الكامل به واقعه ای نمایشی در وقایع سال 363 ق است. او می نویسد مردم سنی محله سوق الطعام بغداد گرد آمده بودند، گروهی از آنان زنی را شبیه عایشه ساخته و بر شتری سوار كرده بودند و همراه دو تن شبیه طلحه و زبیر با گروهی دیگر كه آنها را اصحاب علی بن ابی طالب می‌نامیدند، جنگی به ظاهر در میان خود ترتیب داده بودند. فقیه برگزاری این نمایش را كه در واقع نمایش جنگ جمل بود، در مقام معارضه با شیعیان كرخ، كه به احتمال قوی شبیه واقعه كربلا را در عاشورا نمایش می دادند، دانسته است (همان،468).

از اواخر دوره صفوی به این سو عزاداری در روز عاشورا و به نمایش درآوردن واقعه روز كربلا صورت جدی تر و واقعی تر یافت. از آن پس شیعیان ایران در دسته های عزاداری عاشورا شبیه هایی از شخصیت های مقدس مذهبی و شهیدان كربلا را در محله‌ها و گذرها می گرداندند. هر یك از این شبیه ها، پیاده یا سواره و روی ارابه یا چهار چرخه، شرح مصایب شهیدان و اهل بیت امام حسین (ع) را با سخنانی منظوم می‌خواندند. گاهی شبیه ها نیز بعضی از واقعه های كربلا را با حركت هایی م نمودند. نویسنده سفرنامه تاریخ و جغرافیای امروز ایران كه در تاریخ 1739 م/1151 ق به زبان آلمانی انتشار یافته است، به نقل از دو سیاحت گر انگلیسی و هلندی به نام های سالامون و ون گخ، به نمایش واقعه كربلا روی ارابه، در زان احتمالاً شاه سلطان حسین (ع) یا نادرشاه، اشاره می كند و می نویسد افرادی شرح زندگی و اعمال و جنگ ها و شهادت امام حسین (ع) را روی ارابه هایی در دسته های عزا نمایش می دادند (ممنون،25: 1351).

رفته رفته، شبیه گردانی ها و نمایش ها بر روی وسایل رونده كه نشان دهنده مراحل اولیه شكل گیری شبیه سازی و شبیه خوانی بوده است، تحول یافت و به صورت نمایش آئینی- مذهبی شبیه خوانی یا تعزیه خوانی میدانی و صحنه ای درآمد. به این گونه كه وقایع كربلا و رخدادهای مربوط به ان را شبیه خوانان در میان میدان ها، حسینیه ها، صحن مساجد و سكوی تكیه های شهرها و روستاها برای مردم نمایش می دادند.
تعزیه، رفتاری آیینی

رفتارهای آیینی مردم پدیده فرهنگی كهن سالی كه عموماً با اسطوره ها و شعائر مقدس دینی پیوند دارند. این گونه رفتارها هرچه بیشتر به گذشته باز می گردند، جوهر دینی-تقدسی و بن مایه اسطوره ای- شعیره ای آنها نیرومندتر و پررنگ تر می شود.

مردم جامعه های ابتدایی و مردم پندارگرای جامعه های سنتی امروز، فرق چندان زیادی میان اسطوره و تاریخ نمی گذارند. برای عامه مردم این جامعه ها اسطوره نقش تاریخ را دارد و مانند تاریخ واقعیت ها و رویدادهای دور و گذشته را بیان و آشكار می كند.

تعزیه در میان سنت های ایرانی رفتاری است آیینی- نمایشی كه با سخت و پرداختی تاریخی- دینی، ریشه در فتارها و مناسب آیینی كهن ایرانی دوانده و مایه از اسطوره ها و داستان های ایرانی گرفته است. داستان های واقعه های تاریخی هر یك از مجالس تعزیه به صورتی خاص با اسطوره ها و قصه ها درمی آمیزد. اگر كسی از چگونگی واقعه های تاریخی مذهب تشیع آگاهی نداشته باشد، تمایز میان تاریخ و افسانه یا اسطوره در تعزیه‌ها برای او دشوارر خواهد بود. از این روست كه وقایع، داستان ها و رخدادهای تاریخی تعزیه ها برای عامه مردم گیرایی دل انگیزی پیدا كرده اند.

ماهیت رفتارهای آیینی ای كه بنیادشان صرفاً بر اسطوره ها و پنداشت های افسانه ای نهاده شده، با ماهیت رفتارهای آیینی كه بنایشان بر واقعه ها و رخدادهای تاریخی گذاشته شده است، تفاوت دارد. آیین های مبتنی بر اسطوره، یك شكل نمایشی از پندارهای ذهن ابتدایی در جامعه ها، و تفسیر و تعبیر عینی و عملی اندیشه های سازنده این پندارهاست؛ در صورتی كه آیین های مبتنی بر واقعه های تاریخی شكل نمایشی رفتارهایی هستند كه در بیرون از ذهن و پندار مردم و در حیات تاریخی- اجتماعی جامعه رخ داده اند و مردم در آن رویدادها شركت داشته، یا شاهد آنها بوده اند و به تدریج در طول حیات نسل ها طبع ازلی گرای عامه مردم، این رویدادهای تاریخی را با مجموعه ای از افسانه ها و قصه ها و باورها آمیخته و به صورت آیینی- نمایشی درآورده است. تعزیه در شمار آن دسته رفتارهایی است كه در آنها واقعه های تاریخی و مذهبی در قلمرو فرهنگ عامه همراه با مجموعه ای باور و افسانه رشد و بالندگی یافته و به صورت نمایش آیینی- مذهبی تعزیه درآمده است.

تعزیه، تكرار تاریخ در اسطوره

تعزیه بیانگر وجهی از تاریخ دینی شیعیان و نمایش دهنده صورت داستانی- اسطوره ای از رخدادی واقعی- تاریخی در حوزه حیات قدسی قدیسان دین و مذهب در جهان تشیع است. هر مجلس از تعیه نمایشگر نبرد میان گروهی از نیروهای اهورایی و مینوی با گروهی از نیروهای اهریمنی و شریر در قلمرو زندگی دنیوی، و برتابنده صورت ویژه‌ای از قداست و خباثت آدمیزادگان بر روی زمین است. مسلمانان شیعه در نمایش آیینی- مذهبی تعزیه بر سنت تكرار باز می گردند و اعمال و رفتارهای آغازین نیاكان خود را، گویی كه در زمان حال روی داده است، آن گونه كه در تخیل دارند و می‌پسندند، تكرار می كنند و باز می نمایند. تعزیه خوانی، صحنه هایی از واقعه های تاریخی ار كه حدود یكهزار و چهارصد سال از آنها گذشته و زمینه و صبغه اسطوره ای به خود گرفته اند، احیا و بازگو می كند.

قیمت فایل فقط 9,100 تومان

خرید

برچسب ها : تحقیق بررسی تعزیه , پژوهش بررسی تعزیه , مقاله بررسی تعزیه , دانلود تحقیق بررسی تعزیه , تعزیه

نظرات کاربران در مورد این کالا
تا کنون هیچ نظری درباره این کالا ثبت نگردیده است.
ارسال نظر